Sparen of beleggen voor de lange termijn is moeilijker dan het lijkt. Welbekend probleem. Er gebeurt altijd wel wat – auto stuk, bruilofscadeau, uitnodiging voor een concert – waardoor onze voornemens om geld opzij te zetten goede bedoelingen blijven.
Als je probeert vermogen op te bouwen en minder uit te geven, moet je je zelf niet vertellen hoe goed en belangrijk sparen is voor je financiële toekomst. In plaats daarvan moet je jezelf ertoe verleiden.
Dollars and Sense: How We Misthink Money and How to Spend Smarter is een nieuw boek van gedragseconoom Dan Ariely en Jeff Kreisler, een jurist die cabaretier werd. De auteurs laten zien hoe mensen op verschillende manieren irrationeel omgaan met geld, en bieden creatieve strategieën om beter te worden in sparen.
Vijf lifehacks en inzichten uit hun boek:
We zijn ons er niet goed van bewust wat alternatieve manieren zijn om geld te benutten
Wetenschappers gebruiken de term 'opportunity costs' om alternatieven te beschrijven. Als je geld uitgeeft aan één ding, dan kan je het niet uitgeven aan iets anders. Als je je meer bewust bent van de dingen die je niet kunt doen, wanneer je een bepaald bedrag uitgeeft, ben je minder geneigd het uit te geven.
Als je bijvoorbeeld je geld oormerkt - zeg 100 euro voor autopech - dan zal je minder snel zo'n potje aanbreken om er uitgaven mee te doen die niets met autopech te maken hebben.
We zien geld als relatief en niet absoluut
Er zit een fictief, hypothetisch verhaal in Dollar and Sense dat perfect illustreert hoe we sommige uitgaven verantwoorden. Een samenvatting: Je koop een paar schoenen van 60 euro en je komt erachter dan hetzelfde paar ook in de aanbieding is voor 40 euro in een winkel vijf minuten verderop. De meeste mensen zullen vijf minuten lopen en 20 euro besparen.
Later koop je je tuinmeubels voor 1.060 euro en kom je erachter dat dezelfde tuinset voor 1.040 euro te koop staat vijf minuten verderop. In dat geval lopen de meesten niet die vijf minuten.
Dat komt omdat we uitgaven zien als relatief. In geval van de schoenen bespaarde je 33 procent, in geval van de tuinset bespaarde je 1,9 procent, ook al is het bedrag hetzelfde.
De auteurs schrijven: "We nemen soms snel beslissingen over grote aankopen en twijfelen over kleine, omdat we naar relatieve verhoudingen kijken en minder naar absolute bedragen."
We gaan er onterecht vanuit dat onze bezittingen voor iemand anders hetzelfde waard zijn
Het 'endowment effect' beschrijft onze neiging om onze eigen bezittingen te hoog aan te slaan. Dat kan tegen je werken. De auteurs geven weer een fictief voorbeeld: Een stel verkoopt hun huis dat al lang in de familie is en schat de waarde op 1,3 miljoen euro. De makelaar stelt voor de vraagprijs op 1,1 miljoen euro te zetten, met de reden dat er nog een hoop onderhoud aan moet gebeuren.
Emotionele waarde is irrationeel, en als je daardoor niet meer de objectieve waarde ziet, kan het zijn dat je je huis nooit verkoopt.
We hechten meer aan het verleden dan aan de toekomst
Mensen vallen vaak ten prooi aan het 'sunk cost effect'. "Als we eenmaal in iets geinvesteerd hebben, kunnen we die investering maar moeilijk loslaten."
Stel je voor dat je CEO bent van een autobedrijf en je hebt een plan voor een nieuwe auto dat 100 miljoen euro kost. Je hebt al 90 miljoen geïnvesteerd en opeens kom je erachter dat je concurrent binnenkort een veel betere auto gaan lanceren. De meeste bazen zullen die laatste 10 miljoen euro desalniettemin investeren.
Stel je nu hetzelfde scenario voor, behalve dat de totale investering 10 miljoen euro is en je nog maar 1 euro hebt geïnvesteerd op het moment dat je achter de plannen van de concurrentie komt. In dat geval zal je de rest van het geld nooit investeren.
Kortom, we laten onze emoties en dromen over hoe de investering uit had moeten pakken onze beslissingen vertroebelen. "We moeten voor ogen houden waar we nu zijn en wat er in de toekomst gebeurt, en niet waar we vandaan komen."
We besluiten impulsief over uitgaven, in plaats van ze te plannen
De auteurs gebruiken de term 'Ulysses-contracten' om bindende afspraken met jezelf te maken. De term komt uit De Odyssee. In het oude Griekse epos van Homerus wil Ulysses zich op een gegeven moment laten vastbinden aan de mast van de boot, zodat hij niet verleid wordt door de roep van Sirenen.
De analogie met geldzaken is als volgt. Je kan een vast bedrag van je maandelijkse inkomen wegzetten voor je pensioen. Als je dat automatisch instelt, dan erken je dat je zelfdiscipline beperkt is. "Je hoeft de verleiding maar één keer te weerstaan, dat is makkelijker dan 12 keer per jaar." Deze strategie kan je ook toepassen op andere dingen waarvoor je wilt sparen.
De auteurs halen een studie aan van Harvard Business School. Vrouwen op de Filipijnen die hun een deel van hun geld automatisch naar een spaarrekening lieten overmaken, spaarden in een jaar 81 procent meer.